Interventies vervullen een centrale rol binnen de toezicht- en handhavingspraktijk. Desondanks ontbreekt het aan systematische kennis over de effectiviteit van opgelegde sancties, de omstandigheden waaronder zij werken en de mechanismen die hieraan ten grondslag liggen. Voor een evidence-based benadering van de handhavingspraktijk is dergelijke kennis echter cruciaal.
Deze studie maakt gebruik van geregistreerde overtredingsgegevens van 567 Nederlandse Seveso-inrichtingen en 7874 binnenvaartschepen. Daarmee is onderzocht of de zwaarte van een interventie bij een inspectie samenhangt met het aantal overtredingen dat tijdens de volgende inspectie wordt vastgesteld. Daarnaast werd een vignettenexperiment uitgevoerd onder vertegenwoordigers van Seveso-inrichtingen en binnenvaartbedrijven en inspecteurs van de toezichthouders verantwoordelijk voor de handhaving in beide sectoren.
Deze vignettenstudie heeft onder andere gekeken naar het effect van de manier waarop sancties worden gepresenteerd (framing). Analyses van de geregistreerde inspectiedata laten zien dat bij Seveso-inrichtingen de frequentie van regelovertreding niet samenhangt met de interventies die inspectiediensten opleggen. De belangrijkste voorspeller voor het aantal overtredingen dat tijdens een inspectie wordt gevonden, is het aantal inspectieonderwerpen dat vooraf is vastgesteld.
In de binnenvaart is er wel een verband: daar gaan sancties samen met een lager aantal overtredingen bij een volgende inspectie. Zwaardere sancties zorgen echter niet per se voor minder overtredingen dan lichtere sancties. Zowel bedrijven als inspecteurs geven de voorkeur aan sancties die als ‘straf’ zijn geformuleerd boven sancties die meer herstelgericht zijn geformuleerd. Bedrijven zien straffen als effectiever in het behalen van handhavingsdoelen, terwijl inspecteurs straffen als meer legitiem en vertrouwenwekkend beschouwen waardoor zij sterker geneigd te zijn dergelijke als ‘straf’ geformuleerde sancties ook zelf in hun toezicht- en handhavingspraktijk toe te passen.
Dit is een uitgave in de reeks ‘Handhaving en Gedrag’. Handhaving en Gedrag is een interdepartementaal samenwerkingsprogramma en is opdrachtgever voor gedragswetenschappelijk onderzoek relevant voor handhaving en naleving van regelgeving. Het programma bouwt aan wetenschappelijke kennis over mechanismen die ten grondslag liggen aan naleving of overtreding van regelgeving en de wijze waarop de overheid dit gedrag kan beïnvloeden. De centrale vraag is hoe het nalevingsgedrag van burgers, bedrijven en instellingen kan worden verklaard vanuit de kenmerken en motieven van de doelgroep en de omgevingsfactoren, waaronder de handhaving. Daarmee draagt het programma bij aan de kwaliteit van de handhaving.
